امام صادق علیه السلام بنیانگذار دانشگاه جعفری / حجت الاسلام هادی قبادی
در ایام شهادت ششمین پیشوای شیعیان مناسب است تا نگرشی اجمالی داشته باشیم به زندگی سراسر خیر و برکت آن امام همام که مکتب نجات بخش اسلام را با تحمل مصائب بسیار و تاسیس دانشگاهی بزرگ و تربیت شاگردانی برجسته احیاء نمود .
در عظمت علمی آن امام بزرگوار همین بس که رهبران فرقه های اهل سنت نیز در وصف آنحضرت با تعابیری تحسین برانگیز سخن گفته اند چنانچه « ابو حنیفه » پیشوای مشهور حنفی ها می گفت : “من دانشمندتر از جعفربن محمد ندیده ام” ویا مالک بن انس امام مالکی ها می گفت : “در علم و عبادت و پرهیزگاری ، برتر از جعفر بن محمد ، هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به قلب هیچ بشری خطور نکرده است .”
دوران حیات و به ویژه دوران امامت حضرت در مقایسه با سائر ائمه معصومین سلام الله علیهم اجمعین دوره ای منحصر بفرد بوده است . دوره ضعف و تزلزل بنی امیه و فزونی قدرت بنی عباس و مبارزات و کشمکشهای این دو گروه باعث گردید که در طول آن سالها ، بنی امیه فرصت ایجاد فشار و اختناق را نسبت به امام نیابند و از طرفی بنی عباس نیز که با شعار فریبکارانه حمایت از اهلبیت پیامبر به میدان آمده و با بنی امیه در حال مبارزه بودند از جانب آنها فشاری متوجه امام نبود و این شرائط خود فرصتی ایجاد نمود که امام صادق علیه السلام کمال بهره را از آن ببرند و با تربیت شاگردانی بزرگ در تمامی رشته های علمی و دینی ، گسترش اسلام را در پهنه ارض ، تضمین نمایند .
عظمت حرکت امام ششم شیعیان آنگاه روشن تر می شود که علاوه بر اوضاع سیاسی دوران امامت آن حضرت ، شرائط خاص فرهنگی آن دوره را نیز بدانیم . زیرا که از نظر فکری و فرهنگی ، عصر امام صادق علیه السلام ، عصر جنبش فکری و فرهنگی بود . عصر برخورد اندیشه ها و پیدایش فرق و مذاهب مختلف نیز بود و همین شرائط باعث گردید تا در مکتب درس آن حضرت شاگردان برجسته ای در تمامی علوم و فنون تربیت یابند .
عواملی را که موجب پیدایش این جنبش علمی شده بود می توان به این نحو خلاصه کرد:1
- آزادی و حریت فکروعقیده در اسلام .
- تشویق های پیامبر اسلام به کسب علم و تشویق ها و دعوت های قرآن به علم و تعلم و تفکر و تعقل و توجه مردم آن زمان به این دستورات ، عامل اساسی این نهضت و شور و شوق بود .
- اقوام و مللی که اسلام را پذیرفته بودند نوعاً دارای سابقه فکری و علمی بودند .
- تسامح دینی یا همزیستی مسالمت آمیز با غیر مسلمانان مخصوصاً همزیستی با اهل کتاب . مسلمانان اهل کتاب را تحمل می کردند و این را برخلاف اصول دینی خود نمی دانستند . در آن زمان اهل کتاب ، مردمی دانشمند و مطلع بودند . مسلمانان با آنان برخورد علمی داشتند و این خود ، بحث و بررسی و مناظره را بدنبال داشت .
شهید مطهری در کتاب سیری در سیره ائمه اطهار علیهم السلام در تحلیل زندگی امام جعفر صادق علیه السلام شرائط آن دوره و برهه از تاریخ اسلام را به تفصیل بیان نموده و آن را بررسی کرده است . سیره و روش معصومین می تواند درس بزرگی برای پیروانش باشد .
امروز که دنیابا بحران های عمیق اخلاقی مواجه است ضرورت شناخت و معرفت نسبت به پیشوایان دین که الگوی نمونه انسان کامل هستند بیشتر رخ می نمایاند و زمانی امت اسلام می تواند قافله جامعه اسلامی را به سر منزل مقصود برساند که بهره گیری از سنت و رفتاروسلوک الگوهای حسنه یعنی ائمه اطهار را چراغ هدایت مسیر حرکت خویش سازد . در این برهه از زمان که ملل مختلف به خود آمده اند و جهان اسلام نیز در پی بدست آوردن عظمت گذشته خود است ، تأسی جستن به قرآن و عترت و درس گرفتن از زندگی هادیان بشریت بالاخص امام صادق ( ع ) ضروری تربنظر می رسد .
پیروان راستین ائمه هدی علیهم السلام در ایران اسلامی با درس گرفتن از مکتب امام جعفر صادق علیه السلام می توانند همچون شاگردان شایسته و برجسته آنحضرت ، این دین نجات بخش را به جهانیان بشناسانند و این تنها در گرو اشنایی همه جانبه و آگاهی کامل نسبت به تمامی ابعاد زندگی آن بزرگواران است که چراغ هدایت انسانهایند .
پی نوشت:
1 – سیره پیشوایان – مهدی پیشوائی
