23 بهمن 1357 خونين ترين روز تاريخ مبارزات مردم لرستان، به ويژه شهر خرم آباد است. در اين روز براي فتح آخرين سنگرهاي حكومت پهلوي، شهر يكپارچه در دود و آتش فرو رفت.
به گزارش “کانون سبحان“، 23 بهمن 1357 خونين ترين روز تاريخ مبارزات مردم لرستان، به ويژه شهر خرم آباد است. در اين روز براي فتح آخرين سنگرهاي حكومت پهلوي، شهر يكپارچه در دود و آتش فرو رفت.
ده ها تن جان باختند و يا زخمي شدند. با فتح ژاندارمري هزاران سلاح به دست مردم افتاد. رخدادهاي اين روز ابعاد گسترده اي دارد. خبرنگاران حاضر در صحنه، گزارش هايي تهيه كرده اند كه تصوير كلي وقايع را روشن مي كند.
در گزارش خبرنگار كيهان آمده است: «پس از تصرف قرارگاه شهرباني استان، كليه ي كلانتري‌هاي خرم‌آباد توسط مردم تصرف و اموال و مهمات شهرباني ضبط شد. مردم پس از اعدام انقلابي سروان محمد علي قهرماني، معاون گارد شهرباني كه در چند ماه گذشته مرتكب فجايع فراواني شده بود، براي تصرف ژاندارمري به طرف اين محل رفتند. بعد از 6 ساعت زد و خورد بين مردم مسلح و افراد ژاندارمري، ستاد تصرف و افراد تسليم شدند. در اين نبرد عشاير مسلح خرم آباد به كمك مردم آمدند و اموال و مهمات ژاندارمري از طرف مردم به غنيمت گرفته شد.
زندانيان خرم آباد به وسيله‌ي مردم آزاد شدند و خانه‌ي رئيس شهرباني به تصرف مردم درآمد. رئيس شهرباني هم‌اكنون متواري مي‌باشد. تيپ 84 خرم آباد هم با ملت ايران اعلام هم بستگي كرد و فرمانده آن اظهار داشت: تمامي ما در خدمت مردم هستيم.»(1)
گزارش خبرنگار اطلاعات، مفصل تر است و ابعاد ديگري از رخدادهاي اين روز را نشان مي دهد: «شهر خرم آباد به آتش و خون كشيده شد و دهها كشته و صدها مجروح به جا گذاشت. ساعت 9:30 دقيقه ديروز شهرباني خرم آباد به تصرف مردم در آمد و درهاي زندان به روي زندانيان گشوده شد و صدها زنداني، زندان را ترك كردند. گروهي از جوانان كه اسلحه و مهمات شهرباني را به دست آورده بودند، با خودروهاي شهرباني به خيابان آمدند. در جريان حمله به شهرباني، دو اتومبيل نيز به آتش كشيده شد. سيل خروشان جمعيت، سپس به سوي سازمان امنيت خرم آباد به راه افتاد و براي تماشاي مردم دربهاي ساواك را باز كردند. در اين لحظه گروهي به ساختمان هنگ ژاندارمري خرم آباد كه فاصله‌ي كمي با ساواك دارد، حمله بردند و با شكستن درب اسلحه خانه اسلحه ها را بيرون آوردند و بين مردم توزيع كردند.
در پي حمله‌ي مردم به ژاندارمري، مأموران ژاندارمري شروع به تيراندازي كردند و در اين تيراندازي ها عده ي زيادي از دو طرف كشته شدند. تلفات اين برخورد خونين بسيار سنگين است و اجساد آنان در سردخانه‌ي شير و خورشيد سرخ خرم آباد نگهداري مي شود. اتاق هاي بيمارستان شير و خورشيد سرخ نيز مملو از زخمي هاست كه شمار آن ها صد نفر است.
ستاد عمليات پزشكي خرم آباد با تمام نيرو به كمك آسيب ديدگان شتافت و مردم وسايل لازم پزشكي را به بيمارستان حمل كردند. تمام دانش آموزان پادگان 104 خرم آباد نيز همراه گروه زيادي از مردم، كنترل بيمارستان را به دست گرفتند. ساعت 2 بعد از ظهر هنگ ژاندارمري به دست مردم افتاد و افراد آن گريختند.
ساختمان هنگ ژاندارمري به آتش كشيده شد و در پي آن عده اي نيز ساختمان شهرباني را آتش زدند. ده ها اتومبيل نيز طعمه ي آتش شد.»(2)
آمار تلفات اين روز، به ويژه در گزارش هاي اوليه، متفاوت است. شهدا را از 23 تا 50 نفر و زخمي ها را از 100 تا 400 نفر نوشته اند.(3)
متأسفانه به دلايل گوناگون، نهادهاي مسئول نيز گزارش دقيقي از آمار تلفات اين روز منتشر نكرده اند. با اين همه بر پايه‌ي آن چه كه در دست است، شمار شهيدان 23 بهمن خرم آباد به شرح زير مي باشد: 1- علي محمد دلفاني، 2- اسد الله رعيت، 3- عصمت الله نيك پي، 4- رضا گودرزي، 5- شاه مراد نوكر مراد، 6- رستم رضايي، 7- محمد رضا بسطامي، 8- ماشاء الله رباط نمكي، 9- حشمت الله بيرانوند، 10- محمد رضا جهانگيري، 11- طاهر باراني بيرانوند، 12- حسن سوري، 13- قدرت الله عليدادي، 14- علي دهقان، 15- پاپي جمعه سپهوند، 16- بيك مراد كوتاهي، 17- غلام احمدي تبار، 18- محمد جواد عزيزي، 19- قاسم جودكي، 20- يدالله مرادي، 21- الله مراد شيرزادي موحد، 22- علي عزيزي، 23- احمد علي نجفي فرداد، 24- محمد بيرانوند، 25- محمد كريم مرادي فرد و… (4)
اين افراد بيشتر دانش آموز، جوانان انقلابي و عشاير مسلحي بودند كه به ياري انقلابيون شهر آمدند و به طور عمده از ميان طبقه‌ي متوسط به پايين جامعه برخاسته بودند. افزون بر خرم آباد، در ديگر نقاط لرستان چون كوهدشت، پلدختر، نورآباد، الشتر، چغلوندي، زاغه، پاپي، دورود، اليگودرز، ازنا، بروجرد و اشترنيان، درگيري‌هاي همانندي در شب 22 بهمن تا 23 بهمن روي داد كه در بيشتر موارد پاسگاه ژاندارمري، كلانتري‌ها و ديگر اماكن امنيتي، انتظامي به تصرف مردم درآمدند.
چنانكه خبرنگار كيهان از بروجرد مي نويسد: «مردم بروجرد به ژاندارمري اين شهر حمله كردند و پس از تيراندازي و درگيري كه منجر به مجروح شدن بيش از 11 نفر گرديد، سرانجام ژاندارمري به تصرف مردم درآمد. در اين برخورد، دو دستگاه خودرو و قسمتي از ساختمان ژاندارمري به آتش كشيده شد و مهمات و اسلحه‌ي موجود در اسلحه خانه‌ي ژاندارمري به دست مردم افتاد.
فرمانده ژاندارمري، معاون فرمانده و 2 تن از گروهبانان جزو مجروحان مي باشند…»(5) و بدين ترتيب مردم خرم آباد و ديگر شهرهاي لرستان، هم چون سراسر ايران سرنوشت خويش را به دست گرفتند.
- نك، پيشين، 24 بهمن 57، ص 7 [كيهان]. 2- اطلاعات، 24 بهمن 57، ص 3. 3- كيهان، 24 بهمن 57، ص 7؛ اطلاعات، 24 بهمن 57، ص 3. 4- نك، كيهان، 29 بهمن 57، ص 11؛ عطر شهادت (3)، صص 1-8؛ استانداري، پيشين، ص 101-102. 5- كيهان، 24 بهمن 57، ص 7؛ اطلاعات، 25 بهمن 57، ص 3.
منبع:لرستان خبر
