کانون سبحان

سرویس یادداشت و مقاله کانون سبحان/مجتبی فرهادی:

آیا راهی هست که یکباره کشور را از فساد نجات داد؟
سازمان شفافیت بین الملل در مورد مبارزه با فساد اینطور توضیح میدهد که: «هیچ گلوله نقره ای برای مبارزه با فساد نیست. خیلی از کشورها پیشرفت قابل توجهی در کاهش فساد داشته اند، اما آنهایی که مشغول به این کار هستند، همیشه در جستجوی راه حل های (تازه) و شواهدی از تأثیرند.»
منظور از گلوله نقره ای چیست؟
در فرهنگ مردم (کشورهای غربی)، گلوله نقره‌ای گلوله‌ای است که از نقره درست شده است و تنها اسلحه‌ای است که قابلیت به‌کارگیری در مقابل گرگینه(موجود افسانه ای گرگ آدم)، افسونگری یا سایر هیولاها را دارد. این اصطلاح استعاره ای از راه حل جادویی و ساده برای یک مشکل دشوار است.
بنابراین منظور سازمان شفافیت بین الملل این هست که هیچ راه حل ساده ای برای مبارزه با فساد نیست. در این صورت باید عزم ها را جزم کرد و به دنبال طی یک مسیر پیچیده بود.

این سازمان در ادامه 5 راه کلیدی برای مبارزه با فساد معرفی می کند که به اختصار آنها را مطرح میکنیم:

1- پایان دادن به معافیت از مجازات
در این زمینه سازمان شفافیت اجرای یک «قانون موثر» برای حصول اطمینان از اینکه فاسد مجازات می شود و چرخه بخشودگی و یا آزادی از مجازات را قطع می کند، ضروری میداند. واضح هست که این راه حل خود نیازمند وجود یک «قانون موثر» است.
به خاطر داریم وقتی که بحث حقوقهای نجومی پیش آمد، بعد از اعتراضات مردم و مطالبات جدی رهبر در مورد مبارزه با آنها، این خبر در رسانه ها پخش شد که:
«قوه قضائیه حقوق‌های نجومی را جرم تلقی کرده و رهبری نیز بر برخود با این افراد تاکید داشته و فرموده بودند: «مساله عزل و برکناری و بازگرداندن اموال به بیت‌المال باید در دستور کار مسوولان باشد، زیرا افکار عمومی نسبت به این موضوع حساس است و اگر پیگیری لازم نشود، از اعتماد مردم به نظام اسلامی کاسته خواهد شد.» اما دولتی‌ها معتقدند جرمی صورت نگرفته است» (خبرگذاری تسنیم).
احتمالاً در این زمینه قوانین ناکارامد بوده که دولتی ها به چنین اعتقادی رسیده اند و نیاز به وضع قوانین محکمی احساس میشود.
علاوه بر این، شفافیت بین الملل یک دستگاه قضایی موثر را هم لازم میداند، همچنین نقش عموم مردم را هم نادیده نمیگیرد، بلکه از مردم میخواهد که با ابتکاراتی مثل کمپینهای شفافیت بین الملل از فساد پرده برداری کند.

2- اصلاح مدیریت عمومی و مدیریت اقتصادی
اصلاحات متمرکز بر بهبود مدیریت اقتصادی و تقویت نقش آژانسهای حسابرسی در خیلی از کشورها نقش موثرتری از اصلاحات بخش عمومی داشته است. برای مثال افشای اطلاعات بودجه از هدرروی و مصرف نادرست آن جلوگیری میکند. شفافیت بین الملل سریلانکا با آموزش جوامع محلی برای اظهار نظر در مورد بودجه های پیشنهادی سازمانهای دولتی محلی، از شفافیت و مشارکت حمایت میکند.

3- ارتقا شفافیت و دسترسی به اطلاعات
شفافیت بین الملل دسترسی به اطلاعات را موجب افزایش میزان پاسخگویی سازمانهای دولتی و همزمان افزایش سطح مشارکت عموم میداند.
خوب است از خودمان و از مسئولین بپرسیم که چرا ادارات دولتی ما محلی ندارند که میزان و محل مصرف بودجه ها را به نمایش همگان بگذارد(البته آن ادارتی که درگیر با مسایل امنیتی و نظامی نیستند) ؟
همین مورد میتواند یکی از مطالبات جدی همه ی شهروندان بویژه نخبگان باشد که در مبارزه با فساد اداری و اقتصادی بسیار موثر هست.

4- توانمندسازی شهروندان خواستار مبارزه با فساد
شفافیت بین الملل این گزینه را یکی از رهیافت های پایدار میداند و معتقد است اجرای آن موجب ایجاد اعتماد بین دولت و مردم میشود.
برای مثال ابتکارات نظارت مدنی در برخی موارد موجب آشکارسازی فساد، کاهش هدرروی منابع و بهبود کیفیت و کمیت خدمات میداند.

5- شفافیت بین الملل آخرین کلید را «بستن نقاط ضعف بین المللی» میداند. معتقد است که مقامات فاسد دولتی بدون دسترسی به سیستم مالی بین المللی نمیتوانند در درآمد حاصل از دارایی های غارت شده غرق شوند. قطعاً «قاچاق کالا» یکی از همین نقاط ضعف بین المللی در کشور ماست، چیزی که  مبارزه با آن به شدت مورد تاکید رهبر انقلاب بوده است.

اجرای کلیدهای بالا تنها مرتبط با دولت و قوه قضائیه نیست، و نیاز به دخالت نمایندگان ملت هم دارد، همینطور نیازمند مطالبه گری مردم و حتی عمل ما مردم هم هست مثلاً در زمینه «قاچاق کالا» مردم میتوانند اجناس قاچاق را تا حد ممکن خریداری نکنند.

در ادامه مطلب را با نقل قولی از سازمان دیده بان فساد در آفریقای جنوبی پایان میدهیم:
اولین گام در پایان دادن به فساد از خود شما شروع میشود: قانون را رعایت کنید و اطرافیان را هم به رعایت آن تشویق کنید.

منابع:
– وب سایت سازمان شفافیت بین الملل-چگونه فساد را متوقف کنیم: 5 راه کلیدی
– وب سایت سازمان دیده بان فساد در آفریقای جنوبی: اولین گام در مبارزه با فساد
ویکی پدیای انگلیسی-گلوله نقره ای
خبرگذاری تسنیم- چرا دولت با مدیران نجومی برخورد نمی‌کند؟